Nhân kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2020), mỗi người làm báo chúng ta thành kính tưởng nhớ về những bậc tiền bối cách mạng. Biết ơn những người thầy, người làm báo đi trước đã hướng dẫn, chỉ dạy, giúp đỡ ta trưởng thành trong nghề.
Với nhà báo Vương Xuân Nguyên, những kỷ niệm gần 20 năm bên nhà báo Đỗ Phượng là tài sản hết sức qúy báu trong cuộc đời cầm bút của anh.
Nhà báo Vương Xuân Nguyên và những kỷ niệm khó quên bên nhà báo Đỗ Phượng.
20 năm trước, từ một cơ duyên mà anh Vương Xuân Nguyên đã vinh dự được gặp nhà báo lão thành Đỗ Phượng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng giám đốc TTXVN. Những thiện cảm ban đầu về một nhà báo lão thành giản dị, gần gũi, am tường nhiều lĩnh vực nhưng lại rất khiêm tốn đã khiến anh dần trở nên yêu thích nghề báo từ lúc nào không biết. Kể từ đó, dù đi bất cứ đâu, anh Vương Xuân Nguyên cũng luôn chăm chú quan sát, ghi lại những diễn biến xung quanh và đến báo cáo xin ý kiến ông triển khai bài viết.
Anh Vương Xuân Nguyên vẫn nhớ như in về bài báo đầu tiên của mình không được nhà báo Đỗ Phượng cho đăng không phải vì viết yếu mà vì nhạy cảm. Cảm xúc hụt hẫng khi bài viết đã được chuẩn bị cẩn thận từ câu chữ đến từng tấm ảnh kèm tài liệu chứng minh...Vậy mà phút cuối ông lại quyết định không cho đăng mà còn phải đi gặp một đồng chí lãnh đạo để báo cáo trực tiếp vụ việc.
Bài học đầu tiên ông muốn những người làm báo trẻ tuổi như anh Nguyên muốn làm báo phải ghi nhớ khi cầm bút là người làm báo phải luôn tránh "đưa tin kiểu vặt lông gà giữa chợ". Một bài báo đã viết cần phải cân nhắc lại việc đăng hoặc không đăng cũng phải vì lợi ích phục vụ độc giả và trách nhiệm xã hội của người cầm bút. Không được viết, càng không được đăng những tin tức chưa được xử lý cẩn trọng và tính toán sự tác động nhiều mặt của nó.
Nhà báo Đỗ Phượng cho rằng, để một người làm báo làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, thì phải không ngừng tu dưỡng đạo đức cách mạng, trau dồi tư tưởng, học tập chính trị để nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động, vì báo chí là để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền, giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, đồng thời, luôn nâng cao trình độ văn hóa, đi sâu vào nghiệp vụ, mài sắc ngòi bút của mình.
Ông Phượng thường nhấn mạnh với những nhà báo trẻ rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp...và các vị lão thành cách mạng tiền bối làm báo ngày trước là để làm cách mạng. Báo chí là phương tiện sắc bén trong đấu tranh chính trị. Vì vậy, người viết cần phải thường xuyên rèn luyện “nghệ thuật tổ chức thông tin” trong làm báo. Trong đó, cần phải thường xuyên học tập, vận dụng phong cách viết báo và làm báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người thầy của báo chí cách mạng Việt Nam
Thứ nhất, viết báo phải có căn cứ xác thực: Bác căn dặn: “Chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”. Bác yêu cầu người viết báo phải có trách nhiệm cao trước nội dung bài báo của mình, phải có căn cứ thuyết phục. Không được vội vàng mới nghe qua đã viết, không được chủ quan, suy đoán, phải có điều tra, nghiên cứu kỹ, nếu không đúng thì không nên viết.
Thứ hai, viết cho sát đối tượng: Bác dạy người làm báo: “Bao giờ cũng phải tự hỏi: “Viết cho ai xem, nói cho ai nghe? Nếu không như vậy thì cũng như cố ý không muốn cho người ta nghe, không muốn cho người ta xem”. Sinh thời, đối với đồng bào, chiến sĩ, Bác viết thật giản dị, dễ hiểu, dễ nhớ. Bác dặn: “Viết sao cho giản đơn, dễ hiểu, thiết thực. Sao cho mỗi đồng bào, chiến sĩ đều đọc được, hiểu được, nhớ được, làm được”.
Thứ ba, viết ngắn gọn, giản dị: Đây là đặc trưng nổi bật của văn phong báo chí và ngôn ngữ cũng như cách viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cho bất cứ đối tượng nào, kể cả những bài viết chính luận, cho đối tượng có học thức, tuy mức độ có khác nhau. Bác căn dặn: “Nói những điều thiết thực, đúng đường lối chính trị, ít tếu, viết ngắn, giản dị, vẽ dễ hiểu, trình bày rõ ràng, ít tiếp sang trang khác”. Viết ngắn không dễ, phải đi thẳng vào nội dung, không lan man khoe chữ làm ra vẻ nhiều kiến thức. Khắc phục được nhược điểm này sẽ đạt được sự giản dị, thiết thực khi viết báo.
Thứ tư, viết sinh động, lôi cuốn: Đây là một nhu cầu thường xuyên để thu hút người đọc. Muốn vậy, theo phong cách của Bác, viết cần dùng hình ảnh, lối ví, như: Chủ nghĩa đế quốc như “con đỉa hai vòi”, có đức mà không có tài thì chỉ như “ông bụt ngồi trên chùa” không giúp gì được ai. Có thể dùng thơ hoặc diễn ca nếu phù hợp, ví dụ: “Việt - Lào hai nước chúng ta/Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”.
Thứ năm, viết thẳng thắn, có tính chiến đấu: Làm báo là tham gia vào cuộc đấu tranh tư tưởng bằng những thông tin chọn lọc, có căn cứ, phê bình những thói hư tật xấu trong sinh hoạt xã hội và xây dựng đạo đức mới. Việc này đòi hỏi người viết báo phải có bản lĩnh nghề nghiệp, dám bảo vệ cái đúng, không uốn cong ngòi bút. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng về phong cách thẳng thắn, nêu cao tính chiến đấu với chủ nghĩa đế quốc và phê bình đồng chí của mình. Bác còn thể hiện tính thẳng thắn với chính mình, mỗi khi có việc làm chưa tốt, Bác nhận trách nhiệm tự phê bình đàng hoàng, do đó càng được tôn trọng, tin yêu.
Thứ sáu, khiêm tốn và nghiêm khắc với chính mình: Bác Hồ, ngay từ đầu đã là một tấm gương khiêm tốn khi được sửa những bài viết của mình. Lúc tập viết những tin bài đầu tiên trên các báo Pháp, Bác kể lại: “Đấy, tôi thử viết bài này, đăng được thì các đồng chí đăng cho, tôi không có tự ái đâu, nhờ các đồng chí sửa để tôi học thêm”. Và trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, hoạt động báo chí của mình, do luôn nắm vững đối tượng và mục đích viết nên Người “viết gì cũng đưa cho một đồng chí xem lại, chữ nào khó hiểu thường các đồng chí bảo cho mình sửa”.
Thứ bảy, thường xuyên tu dưỡng đạo đức cách mạng: Bác Hồ - với tư cách là một nhà báo cách mạng luôn đòi hỏi nhà báo cách mạng không chỉ có bản lĩnh chính trị vững vàng, mà còn phải có đạo đức tốt và trong sáng. Người nói: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.
Với Nhà báo Vương Xuân Nguyên mỗi dịp kỷ niệm Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam, anh luôn thành kính tâm tưởng nhớ về cố nhà báo lão thành cách mạng Đỗ Phượng cùng những câu chuyện về những ngày đầu bước vào nghề báo được ông ân cần chỉ dạy.
