Nhà báo Vương Xuân Nguyên giải mã cơn sốt hoa Bạch Hải Đường

PV: Cây hoa hải đường bông trắng này có gì đặc biệt về giống loài hay màu sắc hoa hay không? Thưa ông?

Ông Vương Xuân Nguyên: Cây hoa Hải Đường thuộc chi Trà, giống như hoa trà, hoa đường, hoa lộc vừng thông thường có màu đỏ. Tuy nhiên, màu trắng có đặc tính có mùi thơm, cùng với đó khó chăm sóc hơn nên thường chỉ có người sành mời mới có điều kiện sưu tầm và lưu giữ. Với hoa Bạch Hải Đường xuất hiện ở các vùng núi phía bắc như Tam Đảo, Quảng Ninh. Có thể khẳng định Bạch Hải Đường là một loại hoa hiếm, chứ chưa hẳn đã là loài hoa đột biến.

PV: Cơn sốt bạch hải đường xuất phát từ nguyên nhân do trước đây người ta không chú ý nên cây này hiếm, ít xuất hiện trên thị trường nên dễ bày ra các chiêu trò thổi giá vì nhiều người còn chưa nắm rõ thông tin. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Ông Vương Xuân Nguyên: Một khi có thông tin về một loài hoa mới xuất hiện, có người tìm mua loại cây này vì tò mò, cũng có người tìm đến với tư cách một kênh đầu tư. Khi thì trường có sự ồn ào với những luồng thông tin thật giả lẫn lộn, không loại trừ có những người đã lợi dụng việc này để trục lợi trên chính những người tiêu dùng thiếu thông tin. Và cũng như thị trường chứng khoán hay bất động sản khi lợi nhuận quá cao sẽ phát sinh những hệ lụy từ thông tin bất cân xứng giữa người mua và người bán. Đặc biệt đối với những loại hàng hóa có tính cá biệt như các loại hoa, cây cảnh quý hiếm thì thông tin bất cân xứng ảnh hưởng rất lớn. Đây chính là những yếu tố tiềm ẩn rủi ro, cũng như nhiều câu chuyện góc khuất xung quanh mà không phải ai cũng có thông tin minh bạch.

PV: Các đối tượng quảng cáo cây này có thể chữa bệnh xương khớp, theo ông lời quảng cáo này có đúng sự thật hay không?

Ông Vương Xuân Nguyên: Trong dân gian và đặc biệt những người chơi sinh vật cảnh từ lâu đã thường dùng hoa Bạch Hải Đường, hoa trà, hoa mộc và một số loài hoa khác chủ yếu dùng để ướp trà uống có tác dụng thanh nhiệt. Còn những tác dụng biệt dược và khả năng đặc biệt của Hoa Hải Đường như những gì người ta quảng cáo trên các diễn đàn thì những ngày qua đã được các chuyên gia về đông y và nam y phản đối kịch liệt. Cây Hoa Hải Đường mới xuất hiện với vẻ đẹp và hương thơm “đột biến” lại được ngước ta khoác thêm cho cái mác “thần dược” là không bình thường. Đây chính là tín hiệu để người tiêu dùng nhận biết những dấu hiệu bất thường của sự thổi phồng giá trị thực của cây Hải Đường. Cũng là dấu hiệu để cơ quan chức năng xem xét những vi phạm trong việc quảng cáo sai sự thật, nhất là sai phạm trong quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ y tế.

PV: Người ta thường dựa vào tính đột biến của hoa để đẩy giá lên cao, nhưng có vẻ như nhiều người không hiểu hết đột biến là quá trình tự nhiên của cây, có loại di truyền, có loại không. Nó không mang lại giá trị khoa học cũng như thực tiễn nào, bởi trong phòng thí nghiệm, người ta có thể dễ dàng tạo ra. Việc nhân giống hoa hải đường có gặp khó khăn gì không?

Ông Vương Xuân Nguyên: Đột biến là một quá trình xảy ra liên tục trong tự nhiên. Hoa Hải Đường đột biến thành Bạch Hải Đường có thể đã đột biến từ hàng trăm hàng nghìn năm trước nhưng chưa ai phát hiện ra. Chúng ta cần phân biệt với những loại đột biến mới xảy ra. Rõ ràng khái niệm “đột biến” và việc phát hiện ra một cá thể sinh vật đột biến ở tại một thời điểm xác định là tương đối. Chúng ta cần phải nhận thức đầy đủ ý nghĩa, vai trò và tác dụng của các loài đột biến đó để tránh bị “đánh tráo khái niệm”. Hoa Hải Đường là loại cây rất dễ nhân giống bằng các phương pháp truyền thống cũng như hiện đại. Và loại cây này cũng được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia xung quanh Việt Nam. Chúng ta cần lưu ý nhiều hoa mới lạ với chúng ta còn các nước đã trở nên quen thuộc. Và với các nước tiên tiến việc cho ra một mẫu hoa mới màu sắc độc lạ chỉ mất một thời gian rất ngắn. Vì dụ riêng loại hoa dâm bụt Đài Loan đã tạo ra tổ hợp hơn 450 màu sắc và kiểu dáng khác nhau. Khi dịch bệnh đã được kiểm soát thì việc nhập khẩu những loại hoa này cũng rất dễ dàng. Vì vậy, giá của những mặt hàng khan hiếm, có lợi nhuận cao trong ngắn hạn rất nhanh bị bão hòa với những hàng hóa nhập khẩu.

PV: Cơn sốt lan đột biến khiến nhiều cơ quan chuyên môn cũng như quản lý nhà nước phải vào cuộc làm rõ để cảnh báo. Thế nhưng vẫn có nhiều người mắc bẫy. Đến nay, chiêu trò thổi giá bạch hải đường cũng tương tự, người mua sẽ phải đối mặt với rủi ro gì thưa ông?

Ông Vương Xuân Nguyên: Trong nền kinh tế mở hiện nay, người tham gia kinh doanh, đầu tư vào bất cứ lĩnh vực gì mà thiếu thông tin, kiến thức về nó mới chủ động ứng phó với nhiều loại rủi ro phát sinh. Trong thời đại kinh tế số hiện nay, khi mà nhiều người tham gia tương tác trên không gian mạng sẽ tạo ra xu hướng TREND. TREND được hình thành nhiều khi từ những hiện tượng gây tò mò, từ những bình luận tương tác không chủ ý theo tâm lý đám đông. Thậm chí, sự vào cuộc cảnh báo của các cơ quan báo chí ồ ạt nhằm cảnh báo những hiện tượng xã hội cho cộng đồng cũng góp phần tạo ra những TREND. Thực tế, đang có một bộ phận kiếm tiền dựa trên các TREND. Những TREND về một loại hàng hóa thu hút được sự chú ý của nhiều người, thậm chí bị lợi dụng sẽ gây ra hiện tượng ảo về giá cả, chất lượng hàng hóa trên thị trường. Điều này, là nguyên nhân gây ra rủi ro cho người tiêu dùng.  

Ở đây một loại cây hoa hiếm gặp và phục vụ nhu cầu chơi trang trí làm đẹp thì khó đo lường được cung cầu một cách định lượng rõ ràng. Sự minh bạch về nguồn gốc khó kiểm chứng...sẽ tiềm ẩn nguy cơ rủi ro rất lớn. Là người tiêu dùng thông thái thì chúng ta phải tìm hiểu thật kĩ trước khi quyết định xuống tiền đầu tư để tránh tiền mất tất mang và tránh được những hệ lụy cho xã hội. Ngay cả những sản phẩm thực phẩm chức năng của nước ngoài hay các hình thức kinh doanh đa cấp nhiều người vì hám lợi, vì thiếu hiểu biết đã bị cám dỗ bởi lợi nhuận quá cao đã bị cuốn vào vòng xoáy và vướng cả vào vòng lao lý như chúng ta đã thấy thời gian vừa qua.

PV: Trước tình trạng mua bán loạn giá cây như hiện nay, theo ông cơ quan quản lý nhà nước cần phải làm gì để hạn chế và có cách nào để xử lý những người lừa đảo hay không?

Ông Vương Xuân Nguyên: Như tôi đã phân tích ở trên, những cá nhân, tổ chức nào vì lợi của mình mà có những hành vi quảng cáo, thông tin sai sự thật nhằm mục đích trục lợi trái phép của người dân thì tuỳ theo tính chất mức độ và hậu quả có thể bị xử lý theo Bộ luật hình sự hoặc dân sự. Ngoài ra đối với việc sử dụng MXH để lan truyền thông tin không có thật gây hoang mang dư luận có thể bị xử lý theo Nghị định 14 năm 2022 về xử phạt trong lĩnh vực bưu chính viễn thông, hoặc nghị định 72 năm 2013 về sử dụng mạng viễn thông. Quảng cáo sai sự thật thì bị xử lý theo Luật Quảng cáo…Đây chính là những chế tài đủ mạnh để các cơ quan chức năng vào cuộc xử lý. Tôi nghĩ câu chuyện hoa Bạch Hải Đường náo loại thị trường sẽ sớm được các cơ quan chức năng giải quyết trong những ngày tới.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!